نمک نامه: جستارهایی در باب ذوق ایرانی

در کتاب نمک نامه (جستارهایی در باب ذوق ایرانی) خواهید خواند که میان زیبا و خواستنی فاصله هست؛ نمک نامه دربارۀ دومی است. هرچیز برای آنکه مؤثر و ماندنی شود باید زیر دندان مزه کند و بر دل بنشیند. وقتی قادر نیستیم مرغوبیت و دلنشینیِ چیزی را با براهین عقلی توضیح دهیم، از اصطلاحاتی مثل ملیح، بامزه یا نمکین استفاده می کنیم. این یعنی ذائقۀ ما برای درک هرچیز نخست آن را به «مزه» ترجمه می کند. اگر پسندید به خاطر می سپارد و در غیر این صورت از یاد می برد. همواره صفات، ابتکارات و چاشنی هایی وجود داشت که شعر، نثر، خوراک ، و باغ را آن قدر ذوق بخش کند که بر دل مخاطب ایرانی بنشیند، او را به حظّ برساند و در ذهن و دل او ماندگار شود. در وهلۀ نخست غالب یادداشت های این مجموعه، دربارۀ غذا و تنقلات به نظر می آید.به این علتِ مهم که «چشیدن» بهترین استعاره برای فهمیدن است، آن هم فهمیدنی بی واسطه؛ وقتی برای درک مرغوبیت چیزی نیازی به چرتکه دست گرفتن یا استمداد از عقل و براهین منطقی نداریم، مثل وقتی است که از خوردن غذایی نغز حظّ می بریم. کمتر کسی است که از خوردن چنین غذایی کیف نکند و انگشت شمارند کسانی که با خوردن غذای بد «توی ذوقشان نخورد». ازهمین رو «ذائقه» هرچند به معنی چشایی است، ولی در معنی به همۀ اموری تعلق گرفته که ادراکش وابسته به استدلال، سواد و مهارت آن‎چنانی نیست. کتاب حاضر جستجویی است برای یافتن رموز این دلپذیری در موضوعات مختلف. از اینکه قدما در توضیح این مقبولیت صفت «نمکین» را به کار برده اند و کسی یا چیزی را «کان نمک» خوانده اند، می شود حدس زد که نزد آنان رمز لطف این آثار، اتصالشان به سرچشمه ای واحد بود که آنها را متجانس و هماهنگ و برای ذائقۀ عامه آشنا و مقبول می کرد. کتاب نمک نامه (جستارهایی در باب ذوق ایرانی) ادعای رسیدن به آن سرچشمه خیال انگیز را ندارد و تنها تلاشی است در یافتن و پی گرفتن رگه هایی با این امید که راه به معدن برد. این رگه ها عبارتند از: بو، مزه، سفره، شعر، نثر، آب، باغ، ابر و باد، رنگ و نظم.
منبع: وب سایت نشر خانه فرهنگ و هنر مان