حافظ شیراز

… شاملو گفت یک یا دو بیت را نمی توان مقیاسی گرفت برای تعیین حدود ذهنیت نابغه ای چون حافظ که این طور فکر می کرده یا چنین عقیده ای داشته است. آنچه در شناخت حافظ اهمیت دارد شناخت کاینات ذهنی اوست، تربیت فکریش، عبور از مراحل و در آخر رسیدن به آن عرصه که جز عشق هیچ پناهگاهی ندارد، چگونه می شود اعتراض او را که می گوید «که حرف عشق در دفتر نباشد» ندیده گرفت یا این بیت را دقیق و بجا نفهمید که گفته است:
«سوداییان عالم پندار را بگو
سرمایه کم کنید که سود و زیان یکی ست»
و باید دید سوداییان عالم پندار چه کسانند و غرض از سود و زیان این پنداربافان چه بوده است. وقتی شاملو در محفلی باشد اگر در باب شعر امروز هم سخنی به میان نیاید راجع به حافظ حتماً حرف زده خواهد شد. انس دایمی او و پژوهش دیرینۀ او در باب افکار حافظ، همواره موجب می شود که با ذکر نکته ای به بیتی، در دنیای حافظ برویم و سلسله را او می جنباند و به نهایت می رساند…
آن روز صحبت به ایدئولوژی حافظ کشید. باور او چه بوده است؟ مفسر و شارح قرآن بوده؟ مرد دینداری به شمار می آمده؟ صوفی یا عارف یا ملامتی بوده؟ در آخر آیا شکاک خیامی یا ملحدی خاموش گشته؟ تفکر، دانش و سلوک مدام او به کجا راهبرش شده است…
برگرفته از مفاهیم رند و رندی
منبع: وب سایت نشر مروارید