بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق

بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه ی اخلاق یکی از ژرف ترین و مهم ترین آثار در زمینه ی فلسفه ی عملی (اخلاق) و نخستین اثرِ مابعدِ نقدیِ کانت در این حوزه است. این اثر را در فلسفه ی اخلاق در ردیفِ اثری چون اخلاقِ نیکوماخوسیِ ارسطو قرار می دهند. کانت نخستین بار در این اثر اصلِ خودقانونگذاریِ (خودآیینیِ) اراده را شرح و بسط می دهد، اصلی به این مضمون که تکالیفِ اخلاقی از جانبِ (عقلِ محضِ) انسان بر گرده ی انسان نهاده می شوند و تنها تا جایی که چنین باشند می توانند به طورِ بی قیدوشرط الزام آور باشند. از دیدگاهِ کانت، جمیعِ نظریاتِ اخلاقیِ دیگر در این فرض اتفاقِ نظر دارند که مبنای تکالیفِ اخلاقی را باید، به جای خودِ اراده، ابژه یا متعلَقِ اراده (امرِ خیر، ذیلِ تفسیرهای گوناگون و متعارضی که از آن شده است) دانست، چیزی که در قاموسِ کانت از آن تعبیر به دگرقانونگذاری (دگرآیینی) می شود. بر این اساس، تا زمانی که متعلَقِ اراده مبنای تکالیفِ اخلاقی تلقی شود نمی توان تبیین کرد که چرا تکالیفِ اخلاقی به طورِ بی قیدوشرط الزام آورند. به عبارتِ دیگر، تکلیفِ اخلاقی در نظرِ کانت نوعی امرِ (دستورِ) بی قیدوشرط است که اگر مبنای آن را ابژه یا متعلَقِ اراده بدانیم بی قیدوشرط بودنِ آن را نفی و مشروط اش ساخته ایم. کانت در پیِ کلی ترین (همه شمول ترین) اصلِ اخلاق برای همه ی موجوداتِ متعقلِ متناهی، اعم از انسان و غیرِانسان، است.
منبع: وب سایت نشر نشر نی