حکایت های کوچک: خاطرات پراکنده از دوره قاجار

کتاب حکایت های کوچک (خاطرات پراکنده از دوره قاجار) شامل مجموعۀ حکایاتی است که شاهزادۀ قاجاری، حسینقلی میرزا عمادالسلطنه، برادرزادۀ ناصرالدین شاه قاجار، از جهت آموزش و پیشرفـت در خواندن و نوشتن همسرشان، زیورالملوک خانم به صورت حکایات کوتاه و انتقادی از سلاطین قاجار و رجال آن عصر و اوضاع زمانه به رشتۀ تحریر درآورده است. با توجه به نزدیکی عمادالسلطنه به رأس هرم قدرت و حضور در دربار سلطنتی، و از آن جا که در بسیاری از این حکایات، او شخصاً در صحنه حاضر بوده و بدون واسطه به شرح ماجرا پرداخته، حکایت های وی حاوی تنوع و اهمیت فراوانی است که بی شک مطالعه و کنکاش در این مطالب، پژوهشگران را در امر پژوهش های تاریخی و اجتماعی آن دورۀ تاریخی یاری گر خواهد بود.نکتۀ قابل اهمیت اینکه تقریباً تمامی مطالبی که در ارتباط با ناصرالدین شاه بیان شده، به همین شکل یا با کمی تفاوت، در روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه نیز وجود دارد و این نکته، بر میزان صحّت گفته های عمادالسلطنه می افزاید. مزیّت دیگر کتاب حکایت های کوچک (خاطرات پراکنده از دوره قاجار)، به بیان مطالبی است که در دیگر متون به جای مانده از آن دوران قابل دسترسی نبوده و از این نظر اهمیت آن را دوچندان می کند، زیرا برای نقد و بررسی و تحلیل تاریخ دوران پادشاهی قاجار، به غیر از متون درباری و روزنامه های خاطرات شاه و اطرافیان که تنها به بیان مطالب مؤید اعمال و افعال پادشاهان و رجال عصر می پردازند، وجود چنین مطالبی که از زاویه ای دیگر و با نگاهی انتقادی به افعال شاه و اطرافیان وی نظر داشته بسیار حائز اهمیت است. عمادالسلطنه به علت کم توجهی شاه به خود و خانواده اش و عنایت صدور به افراد کم سواد و متملق در آن عصر، بسیار آزرده خاطر بود و این آزرده خاطری به خوبی در جای جای این حکایات مشاهده می شود، لیکن دلیل این بی لطفی ها را باید در محدود بودن مناصب و توقع سیری ناپذیر اطرافیان و نزدیکان سلاطین و گزارش های تلگرافچی های محلی که نمونه هایی از این گزارش ها امروزه در کاخ گلستان نگهداری می شود و همچنین نامه های افراد محلی که به مرکز ارسال و در این آنها به شرح سوءرفتار حکّام پرداخته می شد جستجو کرد.