دیوان حافظ

دیوان حافظ کتابی است مشتمل بر همه اشعار باقی مانده از حافظ. بیشترِ این شعرها به زبان فارسی است، اما اشعار ملمع (به زبان فارسی و عربی) و یک غزل تمام عربی هم در آن به چشم می خورد. مهمترین بخش این دیوان، غزلیات است. شعرهایی در دیگر قالب های شعری مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی هم در این دیوان هست. هیچ نشانه ای مبنی بر نابودی بخش عمده ای از اشعار حافظ در دست نیست و علاوه بر این، حافظ در زمان حیاتش شهرت زیادی داشته است؛ بنابراین زیاد نبودنِ تعداد شعرهای موجود در دیوان نشان می دهد که او شاعر پرکاری نبوده است. شمار همهٔ غزل هایی که به طور کلی مورد پذیرش واقع شده اند، کمتر از ۵۰۰ غزل هستند: ۴۹۵ غزل در ویرایش قزوینی و غنی، ۴۸۶ غزل در ویرایش دوم خانلری و ۴۸۴ غزل در ویرایش سایه.دیوان حافظ، به احتمال زیاد، نخستین بار پس از مرگ او، توسط محمد گلندام گردآوری شده است. البته بعضی از گزارش های تأیید نشده حاکی از آن است که حافظ دیوان خود را در ۷۷۰ ه‍. ق، یعنی بیش از بیست سال قبل از مرگش ویرایش کرده است. اما هیچ دست نویسی از این نسخه وجود ندارد. چندین نسخهٔ خطی شناخته شده در ایران، اروپا و جاهای دیگر موجودند که تاریخ آن ها از ربع دوم و سوم سدهٔ پانزدهم میلادی، یعنی از سی تا شصت سال پس از مرگ شاعر است و قابل اطمینان ترین آن ها کمتر از ۵۰۰ شعر دارند؛ درحالی که نسخه های بعدتر دارای ۶۰۰ شعر و فراتر از آنند. در سال ۱۹۵۸ پرویز ناتل خانلری دست نویسی متعلق به حدود ۸۱۳ ه‍.ق منتشر کرد که دربردارندهٔ ۱۵۲ شعر در شرایط متنی خوب است. نسخه های خطی اشتقاقی، گاهی با شرح های فارسی، ترکی یا اردو، در طول چهار سدهٔ بعدی ادامه یافت. اشعارِ حافظ در چهار قالبِ مثنوی، قصیده، غزل و قطعه هستند. در شعرِ حافظ از ۲۳ وزن و ۱۰ بحرِ عَروضی استفاده شده است.
منبع: ویکی پدیا