تحول تاریخ‌‌نگاری در ایران معاصر

تاریخ نگاری در ایرانِ عصر پیشامدرن عمدتاً مبتنی بر افسانه پردازی و اساطیر یا منحصر به نگارش تاریخ سلسله های شاهی و قبایل و گروههایی خاص بود و جنبۀ ملی نداشت. اما با آغاز تجددخواهی در ایران و شکل گیری ایران مدرن و تشکیل نهادهای مدرنِ فرهنگی و آموزشی و نیز ترویج گفتمان ملی گرایی در این کشور، تاریخ نگاری هم تحول یافت و شکلی منسجم به خود گرفت. کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» از همین تحول سخن می گوید و ریشه ها و نمودهای آن را مورد واکاوی و بررسی قرار می دهد.پژوهش فرزین وجدانی در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» بر تاریخ ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی متمرکز است، یعنی دوره های قاجار و اوایل عصر پهلوی که زمزمه های تجددخواهی در ایران بلند شد و به انقلاب مشروطه انجامید و سپس ایرانِ مدرن پا گرفت و نهادهای مدرن در ایران تثبیت شدند و گفتمان ملی گرایی به گفتمانی مهم در ایران بدل شد. در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» می بینیم که این تحولات چگونه بر تحول تاریخ نگاری در ایران اثر گذاشتند و شیوه ای نو از تاریخ نگاری را در این کشور رقم زدند.نویسنده در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» با ارجاع به منابع گوناگون مربوط به دورۀ مورد بحث در این کتاب، نظیر کتاب های تاریخی و برنامه های درسی مدارس و محتوای کتابهای درسی و نشریات و خاطرات، نشان می دهد که چگونه برقراری تعامل میان دولت و محققان و معلمان و دانش آموزان و روشنفکران و شاعران و فعالان اجتماعی و ترقی خواه مدافع حقوق زنان در طلیعۀ شکل گیری ایران مدرن بر شکل گیری درکی تازه از ملت و تاریخ و پیدایش تاریخ نگاری مبتنی بر ملی گرایی و هویت ملی و ملت و کشورِ یکپارچه تأثیری مهم گذاشت.کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» از تأثیر رشد و گسترش نهادهای فرهنگی و حوزۀ عمومی بر تاریخ نگاری در ایران سخن می گوید و همچنین از اینکه چگونه موقعیت اجتماعی مورخان بر تفسیرشان از گذشته تأثیر گذاشت.در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» می بینیم که چگونه استقلال نسبی مورخان در دوره ای که موضوع این کتاب است با این موضوع که آیا تاریخ باید در خدمت حفظ وضع موجود باشد یا به ابزاری برای تغییرات رادیکال بدل شود ارتباطی مستقیم یافت و تاریخ نگاری چگونه با خواست اصلاحات اجتماعی و سیاسی و نقش آفرینی زنان در جامعه پیوند خورد و این ها همه چگونه شیوۀ نگارش تاریخ را در ایران تحت تأثیر قرار دادند.کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» نشان می دهد که چگونه تاریخِ ایران نه به مثابۀ تاریخ قبایل و سلسله ها و دودمان ها و شاهان مختلف بلکه به مثابۀ تاریخ یک ملتِ یکپارچه نوشته شد و ایران از چه دوره ای در تاریخ نگاری ها به شکل سرزمینی یکپارچه ظهور کرد.جنبش زنان ایران در دوره ای که کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» به بررسی آن، با محوریت موضوع تاریخ نگاری، پرداخته است یکی از عواملی است که در این کتاب به عنوان عاملی تأثیرگذار بر تاریخ نگاری از آن سخن رفته است. در همین راستا بخشی از کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» به موضوعاتی چون انجمن های داوطلبانۀ زنان و مطبوعات، ماجراهای حق رأی زنان به عنوان شهروند و دولت پهلوی و نگارش تاریخ زنان اختصاص یافته است.تأثیرِ آمدن صنعت نشر به ایران و تأسیس مدارس نوین در این کشور بر تاریخ نگاری از دیگر موضوعاتی هستند که در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» از آن سخن رفته است. در این کتاب همچنین دربارۀ نگارش تاریخ های ادبی، به عنوان بخشی از تاریخ نگاری نوین و معطوف به ملی گرایی و هویت ملی، بحث شده است.در کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» از کسانی هم که به نحوی در درک نوین از تاریخ در ایران معاصر سهمی داشته اند و با تاریخ مواجهه ای متفاوت با رویکرد سنتی عصر پیشامدرن داشته اند و با رویکردی ملی نه رویکرد درباری و دیگر رویکردهای سنتی به نگارش تاریخ پرداخته اند سخن رفته است و همچنین از کسانی که در دورۀ تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر به معلمی تاریخ اشتغال داشته اند.کتاب «تحول تاریخ نگای در ایران معاصر» از مقدمه و شش بخش تشکیل شده است.بخش های شش گانۀ کتاب «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» عبارتند از: «نظارت، ترجمه و نشر تاریخ»، «مدارس، شهروندی و انقلاب»، «دولت، آموزش و استانداردسازی تاریخ»، «جنبش زنان، مطبوعات و سرگذشت های پندآموز»، «یکپارچگی ملت» و «ملت شاعرپرور».
منبع: وب سایت نشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه